Επίκειται και πάλι μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος με στόχο την αναβάθμιση των σπουδών και των πανεπιστημίων, την κατάργηση της παπαγαλίας και άλλα όμορφα και μεγαλόστομα.
Από εκεί που δίναμε οι της δικής μου «σειράς» με τις επάρατες Δέσμες, με τα τέσσερα μαθήματα και την εξωφρενική αποστήθιση των πάντων – από μεταφράσεις κειμένων μέχρι ολόκληρο το ανεκδιήγητο γκρίζο βιβλίο της Ιστορίας για εμάς της Τρίτης Δέσμης – πήγαμε έπειτα στα 13 και κατόπιν στα 9 μαθήματα για κάθε Κατεύθυνση / Δέσμη, για να επιτευχθούν, υποτίθεται, οι παραπάνω στόχοι. Τώρα πάμε πάλι σε μείωση μαθημάτων και, ενδεχομένως, κατάργηση των εξετάσεων εισαγωγής στα Πανεπιστήμια.
Με δεδομένες την επιτυχία όλων των προηγουμένων επεμβάσεων στην εκπαίδευση αφ’ ενός, και την δεδηλωμένη πολιτική βούληση της κυβέρνησης να μας μεταρρυθμίζει αφ’ ετέρου, προλειαίνεται ήδη από τώρα ο δρόμος για την επόμενη μεταρρύθμιση, που θα στεφθεί και αυτή από απόλυτη επιτυχία, και ούτω καθ’ εξής.
Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, το Ελληνικό Πανεπιστήμιο, νοσεί βαρύτατα. Ειδικότερα, στα Αρχαιολογικά τμήματα εισάγονται φοιτητές χωρίς να έχουν εμπεδώσει τις βασικές, έστω, γνώσεις αρχαίων ελληνικών και ιστορίας (κατά κανόνα) και να μπορούν να σκεφτούν πέρα από το σύγγραμμα που δίνεται συνήθως για κάθε μάθημα.
Κανένα σχολείο και κανένα φροντιστήριο άλλωστε δεν κοιτάζει να ξεφύγει ούτε κατ’ ελάχιστο από τις ηλίθιες προδιαγραφές που έχει θέσει το Υπουργείο Παιδείας. Έτσι, για τον Επιτάφιο του Θουκυδίδη, τόσο στα σχολεία, όσο και στα φροντιστήρια, δινόταν μια νεοελληνική απόδοση, φοβερά «τεχνητή» δεδομένης της συνθετότητας της έκφρασης του μεγάλου Αλιμουσίου. Για το περίφημο «αντίστροφο», την μετάφραση δηλαδή από τα Νέα στα Αρχαία Ελληνικά ούτε λόγος. Έλαβα κάποτε επιστολή από φίλους Γερμανούς, γραμμένη σε καλά αρχαία ελληνικά και έπεσα από τα σύννεφα.
Γνωρίζω μόνο μια φωτεινή εξαίρεση, όπου πολύ γνωστός επιγραφικός έκανε Αρχαία Ελληνικά στους μαθητές του χρησιμοποιώντας ως ύλη παπύρους και επιγραφές, παράλληλα με τα κείμενα. Είναι ο μόνος τρόπος για να σταματήσουν τα Αρχαία Ελληνικά να τρομάζουν τα παιδιά, ιδίως όταν ο Διογένης και ο Μουσαίος κυκλοφορούν πλέον ανάμεσά μας 🙂
Γνώμη μου είναι ότι το προκαταρκτικό έτος, που έχει προταθεί να εφαρμοστεί για κάθε σχολή, θα είχε προοπτικές εφαρμογής μόνον εάν σταμάταγε επιτέλους η μάστιγα του «δημοκρατικού 5», που εξακολουθεί δυστυχώς να υπάρχει. Θα προτιμούσα να κάνει κάθε Αρχαιολογικό Τμήμα τις δικές του εξετάσεις (γραπτές και προφορικές), με κοινή, εννοείται, «ύλη». Μόνο τότε, θα επιτυγχανόταν η αποδέσμευση του Πανεπιστημίου από το Λύκειο.
Αυτά για την προετοιμασία των φοιτητών αρχαιολογίας. Ένα μείζον θέμα είναι η αναδιοργάνωση του εγκυκλίου προγράμματος των αρχαιολογικών σπουδών.
Μέχρι στιγμής τα μαθήματα και τα σεμινάρια είναι αποσπασματικά, ατάκτως ερριμμένα μέσα στο πρόγραμμα και σπάνια σχετιζόμενα μεταξύ τους. Τι να την κάνω, παραδείγματος χάριν, την Αρχαϊκή Πλαστική χωρίς το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιό της; Θα έπρεπε επιτέλους να εισαχθούν και εδώ τα Blockseminare της Εσπερίας, προκειμένου να υπάρξει μια συνοχή των μαθημάτων στο εγκύκλιο πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, μεγάλη έμφαση πρέπει να δοθεί στα φιλολογικά και τα ιστορικά μαθήματα, και φυσικά στην Επιγραφική.
Στο πρόγραμμα θα έπρεπε να κυριαρχούν τα σεμινάρια, τα μαθήματα για τα οποία εκπονείται υποχρεωτική γραπτή εργασία, ώστε ο φοιτητής να μάθει να δομεί και να εκφράζει σωστά τον επιστημονικό του προβληματισμό. Τα μαθήματα (με εξετάσεις), αντίθετα, πρέπει να περιοριστούν σε αυτά που αφορούν σε βασικές γνώσεις. Στο τέλος των σπουδών πρέπει οι φοιτητές να εξετάζονται εφ’όλης της ύλης, όπως τον παλιό καλό καιρό. Οι δε εξετάσεις πρέπει να είναι προφορικές, καθώς μόνο αυτές δείχνουν ποιός έχει διαβάσει σωστά. Τα μαργαριτάρια που αλιεύονται εσχάτως στις γραπτές εξετάσεις θα γέμιζαν ένα ολόκληρο αμφιθέατρο του «μεγαλοπρεπούς» κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.
Α, και ξέχασα το βασικότερο, καθηγητές υπεύθυνους και έτοιμους να συνεργαστούν, όχι καθηγητές – υπαλλήλους.
Βλέπω πολλά όνειρα αυτές τις ζεστές, θα έλεγα καυτές, θερινές νύχτες 🙂
Ελπίζω να με συγχωρήσετε και να καταθέσετε τις σκέψεις και τον προβληματισμό σας.
Ενημέρωση κατόπιν σκέψεως και συζητήσεως:
Η βαρύτητα του μαθήματος της ανασκαφικής πρακτικής πρέπει να αυξηθεί πολύ στο πρόγραμμα των σπουδών κάθε Αρχαιολογικού Τμήματος, που θέλει να φέρει και να δικαιολογει αυτόν τον τίτλο. Δεν αρκούν μερικές εβδομάδες σε μία οποιαδήποτε, καλή ή κακή, πανεπιστημιακή ανασκαφή για να περάσει κανείς το σχετικό μάθημα, που υπάρχει είτε ανεξάρτητο είτε συγχωνευμένο με άλλα θεωρητικά αρχαιολογικά.
Πάνω από όλα όμως είναι απαραίτητο να καθοριστούν κάποιες ελάχιστες αρχές για τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι ανασκαφές στην Ελλάδα, και αυτό θα μπορούσε στην ιδανική περίπτωση να συμβεί εάν τα Αρχαιολογικά Τμήματα κάθονταν στο ίδιο τραπέζι με την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τις Ξένες Σχολές για να συζητήσουν, να ανταλλάξουν εμπειρία και τεχνογνωσία, αφήνοντας κατά μέρος φιλοδοξίες, αμοιβαία καχυποψία και άλλα τόσα χαρακτηριστικά της, εντός και εκτός εισαγωγικών, ανθρωπιστικής επιστήμης της Αρχαιολογίας.
Συζητώντας πρόσφατα τα παραπάνω, άκουσα την πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα, σε ανασκαφές, τις οποίες πληρώνουν οι ιδιοκτήτες και οι εργολάβοι, να προσλαμβάνονται φοιτητές Αρχαιολογίας ως εργατικό προσωπικό. Αυτό θα αντιστοιχεί στο παλαιό ΕΠΕΑΕΚ, όπου φοιτητές στέλνονταν σε διάφορες ανασκαφές και παρακολουθούσαν ή μετείχαν κιόλας.
Έτσι οι φοιτητές θα έρχονταν σε επαφή με τις πραγματικές συνθήκες διεξαγωγής των ανασκαφών στην Ελλάδα, αλλά και με το υλικό.
Η δική μου ένσταση σε αυτήν την πρόταση έχει να κάνει κυρίως με την ασφάλιση των εργαζομένων φοιτητών. Τί θα συμβεί δηλαδή εάν κάποιος φοιτητής πάθει κάτι και από ποιόν ασφαλιστικό φορέα θα καλυφθεί; Εφόσον το Πανεπιστήμιο παρέχει μια ελάχιστη ασφαλιστική κάλυψη στους φοιτητές του, θα μπορούσε να αναλαμβάνει εκείνο την ασφάλιση όσων φοιτητών δουλεύουν στα Έργα. Αν όμως υπάρξει κάποιο σοβαρό ατύχημα, τί θα συμβεί; Το παρόν πλαίσιο, που έχει θιγεί εν μέρει στην πρώτη ανάρτηση αυτού του ιστολογίου, θα επέτρεπε δύσκολα κάτι τέτοιο.
Πολύ περισσότερο, ποιός εγγυάται, ότι ο κάθε συνάδελφος που διευθύνει την κάθε ανασκαφή, θα ακολουθεί μια σωστή ανασκαφική πρακτική;
Και ακόμη περισσότερο, με το υφιστάμενο πλαίσιο, ποιός προϊστάμενος θα ελέγξει τα πράγματα, όπως πρέπει, και θα δώσει κατευθύνσεις;
Όπως πολύ εύστοχα παρατηρήθηκε σε άλλο ιστολόγιο, το δάσος της αρχαιολογικής επιστήμης έχει κατακαεί.
Παρ΄όλα αυτά, βρίσκω αυτήν την ιδέα γενικά σωστή και με την διασφάλιση των απαραίτητων πλαισίων εφαρμόσιμη.
Θα ήθελα να δω κάτι τέτοιο στις ανασκαφές του ΜΕΤΡΟ στην Θεσσαλονίκη, όπου μάλιστα το Πανεπιστήμιο θα μπορούσε να συμμετάσχει και στην δημοσίευση του υλικού.
Ένα καλό παράδειγμα συνεργασίας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και Πανεπιστημίου είναι η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή της Μαγνησίας, όπου το Αρχαιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας συνεργάζεται πολύ καλά με την αρμόδια Εφορεία.
Αυτό που χρειάζεται για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι άνθρωποι ικανοί, ευσυνείδητοι και καλοί επιστήμονες, οι οποίοι θα προστατεύουν τον θεσμό που υπηρετούν.
Χαιρεφάνης Ἐρετριεύς 
Καλησπέρα,
Θίγετε πολλά θέματα. Το Πανεπιστήμιο όντως νοσεί βαρύτατα. Και νοσεί γιατί όλες οι βαθμίδες Εκπαίδευσης νοσούν. Ας μείνουμε όμως στο Πανεπιστήμιο.
Εισαγωγικές εξετάσεις. Δεν έχω ακόμη πεισθεί ότι το Πανεπιστήμιο μπορεί να ανταπεξέλθει, αν τις αναλάβει κάθε Τμήμα του. Για να γίνει αυτό, πρέπει να γίνει πράξη η λεγόμενη αυτοδιοίκησή του. Και φυσικά να αποφασίζει αυτό πόσους φοιτητές θα δεχθεί.
Προκαταρκτικό έτος. Δεν βλέπω τη χρησιμότητά του. Εκτός κι αν το Κράτος αποφασίσει η είσοδος στα ΑΕΙ να είναι ελεύθερη για όλους.
Για να μείνουμε στα αρχαιολογικά τμήματα. Τα προγράμματα σπουδών είναι απαρχαιωμένα, ασφυκτικά και βαρετά, ιδιαίτερα στα τμήματα της Αθήνας, του Α.Π.Θ. και των Ιωαννίνων. Το ΙΑΚΑ είναι μια εξαίρεση, που χρειάζεται συνέχεια. Συμφωνώ ότι πρέπει να δίνεται βάρος σε γραπτές εργασίες, ατομικές και ομαδικές, και στις προφορικές παρουσιάσεις. Στην ανασκαφική πρακτική επίσης, καθώς και στην εργασία σε μουσεία και εργαστήρια (συντήρησης, πληροφορικής).
Ακόμη κι αν όμως εφαρμοστούν όλα αυτά, λείπει το πιο σημαντικό. Το προσωπικό που θα κληθεί να τα εφαρμόσει.
Δυστυχώς στη χώρα μας λείπει η ακαδημαϊκή κουλτούρα, η ακαδημαϊκή παράδοση αν θέλετε, τα θεμέλια εκείνα που θα όριζαν και θα χαρακτήριζαν το ελληνικό πανεπιστήμιο. Λείπουν οι αρχές, οι αξίες, οι στόχοι, το όραμα και η θέληση που πρέπει να ορίζουν την πορεία κάθε τμήματος ξεχωριστά και του ιδρύματος γενικότερα.
Κι αυτά είναι ευθύνη των ανθρώπων που στελεχώνουν το Τμήμα που φιλοδοξεί να δημιουργήσει τους επιστήμονες του μέλλοντος.
Για τους λόγους αυτούς, όποια μεταρρύθμιση, όποια αλλαγή δεν είναι από μόνη της πρόοδος. Αν δεν αποφασίσουμε τι θέλουμε, πώς και με ποιους τρόπους θα το πετύχουμε, συμφωνώντας σε βασικές αρχές και αξίες, κάθε προσπάθεια θα πέφτει στο κενό.
Θα επανέλθω.
ΥΓ. Δεν καταλαβαίνω πλήρως την αναφορά στα Blockseminare, όσον αφορά την συνοχή των μαθημάτων. Αν θέλετε, διευκρινίστε το.
By: in antis on 20 Αυγούστου, 2009
at 2:20 μμ
Καλημέρα,
τα θέματα θίγονται για να έχουμε να συζητάμε και καλώς να επανέλθετε φυσικά αγαπητέ in antis.
Συμφωνώ απολύτως στο ότι νοσούν όλες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Από τα αρχαιολογικά τμήματα όμως αυτό που νοσεί βαρύτερα από τα υπόλοιπα είναι, παραδόξως, της Αθήνας κατά την γνώμη μου. Ως φοιτητής του εν λόγω τμήματος, πιστεύω ότι χωρίς τις βιβλιοθήκες των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών, οι σπουδές σε αυτό θα ήταν μάλλον οι χειρότερες. Για τον λόγο ότι υπάρχει εντονότερα από αλλού – απ’όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω – το φεουδαρχικό στις σχέσεις φοιτητή – καθηγητή. Κυρίως όμως για τον λόγο ότι δεν υπάρχει καμία συνοχή στο πρόγραμμα, τόσο των προπτυχιακών, όσο και των μεταπτυχιακών σπουδών.
Οφείλω να αναγνωρίσω ότι στα προπτυχιακά έχουν γίνει σημαντικές βελτιώσεις, καθώς έχουν εκλεγεί προσφάτως νέοι καθηγητές, προερχόμενοι από ξένα Πανεπιστήμια, οι οποίοι έχουν ήδη μεταφέρει ένα «νέο» πνεύμα (δηλαδή απλώς τα αυτονόητα) στο Καποδιστριακό, καλύπτοντας πεδία, ριγμένα μέχρι πρόσφατα όπως π.χ. η Νομισματική, η Επιγραφική κλπ.
Στα μεταπτυχιακά πάλι, τα σεμινάρια αντιστοιχούν στο πεδίο ειδίκευσης του κάθε καθηγητή, χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερη φροντίδα να συνδέονται ακριβώς τα σεμινάρια. Και εδώ θέλω να διευκρινίσω τα περί Blockseminare:
Δεν είχα την τύχη να παρακολουθήσω κάποιο τέτοιο σεμινάριο, καθώς οι 6 μήνες του Erasmus είναι χρόνος ανεπαρκής για κάτι τέτοιο. Μιλώντας όμως με έναν γνωστό εκ Γερμανίας, μου έλεγε ότι έκαναν έναν κύκλο σεμιναρίων για την θέση της γυναίκας, θίγοντας π.χ. κάθε έκφανση της αρχαίας τέχνης, από την οποία μπρούν να αντληθούν σχετικά στοιχεία.
Η παράδοση των «προαλειφομένων» ή επιγόνων (ἐπὶ το ἑλληνιστικώτερον, αν αγαπάτε) δεν λέει να σταματήσει. Το πρόβλημα δεν εστιάζεται τόσο στα πρόσωπα, αρκετά από τα οποία αξίζουν πραγματικά, όσο στο ότι αυτά δέχονται να αναλάβουν το υποκεφάλαιο του υποκεφαλαίου του υλικού που μελετά ο κάθε καθηγητής, προκειμένου να ανελιχθούν. Αυτό όμως σκοτώνει την επιστημονική σκέψη, που πρέπει υποτίθεται να είναι ελεύθερη και κυρίως αυτόνομη.
Αντίθετα, από συζητήσεις με φοιτητές και συναδέλφους εκ Θεσσαλονίκης, έχω αποκομίσει την εντύπωση ότι παρά την έλλειψη αρχαιολογικών βιβλιοθηκών, το τμήμα είναι σαφώς καλύτερο από αυτό της Αθήνας, ιδίως σε ό,τι αφορά το ανασκαφικό του έργο.
Το καλύτερο φαίνεται μέχρι στιγμής, όπως έχω αναφέρει προηγουμένως το ΙΑΚΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το οποίο έχετε απόλυτο δίκιο ότι χρειάζεται συνέχεια. Προσθέτω δε – και επιμένω – ότι χρειάζεται συνέχεια και στις δύο πλευρές, του Πανεπιστημίου και της Υπηρεσίας.
Η έλλειψη μεταξύ άλλων και ακαδημαϊκής κουλτούρας, είναι απόρροια της προαναφερθείσης φεουδαρχίας που χαρακτηρίζει νομίζω τις δομές της ελληνικής κοινωνίας και θα εκλείψει πολύ δύσκολα. Όποια μεταρρύθμιση επιχειρεί να υπερβεί τις δομές αυτές, είναι καταδικασμένη. Άλλωστε ένας πραγματικά μορφωμένος λαός δεν συμφέρει τις εκάστοτε ηγεσίες.
Η ουσιαστική αυτονομία του Πανεπιστημίου πρέπει επιτέλους να επέλθει. Αυτό όμως πρέπει να γίνει με αντίστοιχα «αυτόνομους» καθηγητές, που θα εμφανίζονται στα μαθήματα αντί να τρέχουν σε 100+ Επιτροπές του Υπουργείου χαριεντιζόμενοι με την εκάστοτε πολιτική ηγεσία (υψηλότατης ανάλυσης φωτογραφία πολλών διδασκόντων). Οπότε και πάλι επανερχόμαστε στην φεουδαρχία.
Πολύ περισσότερο πρέπει να αποκτήσουν τα τμήματα μεγάλες βιβλιοθήκες, με πολύ αυστηρούς κανονισμούς. Γίνονται ήδη κάποια βήματα, αλλά χωρίς σχεδιασμό.
Υ.Γ. 1: Θα ήταν χρήσιμο, μια και φοιτάτε, καθώς συμπεραίνω, στην Γερμανία να κάνατε μια παρουσίαση της οργάνωσης των αρχαιολογικών σπουδών. Έχετε ίσως να προτείνετε κάποιον διαδικτυακό σύνδεσμο;
Υ.Γ. 2: Διαβάζω στην Die Zeit για το σκάνδαλο με το σκάνδαλο με τα διδακτορικά στην Γερμανία και εκπλήσσομαι, όχι τόσο για το σκάνδαλο, όσο για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα διδακτορικά και εκεί.
By: chairephanes on 30 Αυγούστου, 2009
at 1:11 μμ
Συμφωνώ κι επαυξάνω τις παρατηρήσεις σας για το Α.Π.Θ. Το τμήμα είναι σαφώς καλύτερο, τόσο από πλευράς προσωπικού, όσο και επιπέδου σπουδών και ανασκαφικού έργου (και δεν το υποστηρίζω μόνο επειδή είμαι απόφοιτός του). Η πρόκληση είναι ανοιχτή για την συνέχεια και τη δυναμική στο Τμήμα, καθώς δεν αργεί ο καιρός που μια γενιά καθηγητών θα συνταξιοδοτηθεί σχεδόν ταυτόχρονα.
Όσον αφορά το τμήμα στην Αθήνα, ναι νοσεί περισσότερο, όχι όμως παραδόξως, όπως νομίζετε. Οι καθηγητές είναι πολύ κοντά στα κέντρα αποφάσεων, το αλισβερίσι είναι πιο εύκολο, και ο αγώνας επιδείξεως και αναρρίχησης πιο έντονος και πιο «ανθρωποφαγικός», επιτρέψτε τον χαρακτηρισμό. Άλλωστε τα γνωρίζετε καλύτερα από εμένα.
Η «φεουδαρχία» είναι όντως πρόβλημα στο Πανεπιστήμιο, θέλω να αισιοδοξώ ότι η νέα γενιά επιστημόνων και ΔΕΠ θα είναι πιο συνεπής. Θεωρώ παρόλα αυτά ότι η κατάργηση της Έδρας και η «αγγλοσαξονική» οργάνωση είναι μια κατάκτηση για το ελληνικό πανεπιστήμιο, παρ’ όλες τις στρεβλώσεις και τις αδυναμίες, που δημιουργήθηκαν από τους πολιτικούς και τους ακαδημαϊκούς. Σε αντίθεση με την Γερμανία π.χ., όπου υπάρχει ο θεσμός της Έδρας. Εκεί να δείτε φεουδαρχία και διαφθορά.
Όσον αφορά τα Blockseminare, μια διευκρίνιση. Αυτά είναι σεμινάρια, τα οποία διαρκούν 1-2 μέρες στο τέλος του εξαμήνου, όπου συνήθως γίνονται μαζικές παρουσιάσεις φοιτητών, είτε για ένα γενικό θέμα (όπως π.χ. αναφέρατε η θέση της γυναίκας μέσα από την αρχαία τέχνη) ή ειδικότερα (π.χ. κεραμική πρώιμης κλασικής εποχής). Αγαπητό είδος μαθήματος κυρίως σε καθηγητές Έδρας, οι οποίοι φροντίζουν για τα γραφειοκρατικά και τις δημόσιες σχέσεις τους κατά τη διάρκεια του εξαμήνου και ξεμπερδεύουν εύκολα και γρήγορα με τη διδασκαλία και τους φοιτητές.
Υ.Γ. 1: Δεν φοιτώ στη Γερμανία. Μια παρουσίαση των σπουδών δεν μπορώ να κάνω αυτό το διάστημα λόγω χρόνου. Για οτιδήποτε όμως που σας απασχολεί ή θέλετε να μάθετε σχετικά, στείλτε μου αν θέλετε ένα e-mail.
Y.Γ. 2: Μεγάλη κουβέντα τα διδακτορικά στη Γερμανία. Το σκάνδαλο έχει σχέση και με τις παραπάνω αναφορές περί φεουδαρχίας.
By: in antis on 31 Αυγούστου, 2009
at 2:00 μμ